Hücre Ders Notları #3 (Hücre Zarı)

Hücre Zarı 

Hücre zarı her hücrede bulunur. Hücreyi ortamdan ayırır. Hücre zarı iki sıra fosfolipitten oluşur. Fosfolipitlerin yağ asidi kuyrukları birbirine doğru dönüktür ve "su sevmeyen" hidrofob kuyrukları oluştururlar. Zar dış yüzeyi ise hidrofıl taraftır. Fosfolipit tabakasının içinde değişik derecede gömülmüş protein molekülleri bulunmaktadır. Proteine bağlı karbonhidratlar glikoprotein, yağlara bağlı karbonhidratlar glikolipitleri oluştururlar. Glikoproteinler ve glikolipitler hücre zarına özgüllük kazandırır. 

Hormonların hücreyi tanıması, antikorların antijene bağlanması, hücreler arasında iletişim hücre zarındaki glikoproteinler sayesinde olur. Hayvan hücresinin fosfolipit tabakası arasında kolesterol de bulunur. Protein molekülleri fosfolipit tabakasında hareket ettikleri için bu modele "Akıcı mozaik" zar modeli denir. Bu model Singer ve Nicholson tarafından ortaya konulmuştur. 

Hücre zarı canlıdır. Esnek bir yapıya sahiptir. Zedelenme büyük değilse hücre zarı kendisini onarabilir. Hücre zarında taşıyıcı proteinler ve enzimler bulunmaktadır. Oksijenli solunum yapan prokaryot hücrenin hücre zarı üzerinde ATP üretimi olur. Ancak ökaryot hücre zarı ATP sentezi yapmaz. Her canlı hücrenin zarında ATP tüketimi olur. Hücre zarının dış yüzeyleri pozitif, ortası ise negatif yüklüdür. Hücre zarında özel geçitler bulunur. Bu geçitlere protein kanalları denir. 

Bazı canlıların hücre zarının dışında hücre duvarları vardır. Bitki hücresinin duvarı selüloz, mantar hücresinin duvarı kitin, bakteri hücresinin duvarı peptidoglikan moleküllerinden oluşur. Peptidoglikanlar uzun polisakkaritlerin peptid molekülleri ile birleşmesi sonucu oluşur. Bazı bakterilerde hücre duvarı daha da kalınlaşarak kapsül oluşturur. Genellikle hastalık yapan kapsüllü bakteriler kapsülü sayesinde dış koşullardan daha az etkilenirler. Hücre zarından farklı olarak hücre duvarı seçici-geçirgen değil geçirgendir. Hücre duvarı ölü olduğu için üzerinde ATP tüketimi olmaz.